دانه قهوه | شناخت انواع دانه های قهوه

دانه قهوه

دانه قهوه | شناخت انواع دانه های قهوه

حتما می‌دانید برای نوشیدن یک قهوه ی خوب و خوش عطر و طعم، لازم است ابتدا دانه‌ی قهوه را دم کرد.

پس ابتدا باید با انواع دان قهوه آشنا شویم و برخی از ویژگی‌های آن‌ها را بشناسیم.

به طور کلی چهار نوع دان قهوه داریم :

عربیکا (Arabica)

روبوستا (Robusta)

لیبریکا (Liberica)

اکسلسا (Excelsa)

در ادامه با ویژگی‌های این دانه‌ها و همچنین تفاوت‌های میان آن‌ها آشنا می‌شویم.

عربیکا(Arabica) :

رشد درختان قهوه‌ی عربیکا نیازمند ارتفاع ۱۰۰۰ تا ۲۰۰۰ متری از سطح دریا است. درخت قهوه‌ی عربیکا به شرایط آب و هوایی، بسیار حساس و نسبت به آفات آسیب پذیرتر هستند. یکی از دلایل گران‌تر بودن این نوع دانه‌ها ، همین شرایط سخت و حساس رشد درخت قهوه‌ی عربیکا است.

حدود سه چهارم مردم جهان از دانه‌های عربیکا استفاده می‌کنند.

از خصوصیات دیگر قهوه عربیکا می‌توان به گستردگی عطر و طعم قهوه عربیکا اشاره کرد. طعم‌های گلی، میوه‌ای، شکلاتی، آجیلی، مرکباتی و .. را می‌توانید از این نوع قهوه دریافت کنید .

اگر نیاز به آرامش و خوابی آسوده و لذت بخش دارید، پیشنهاد می‌کنیم از قهوه عربیکا که کافئین بسیار پایین‌تری دارد، استفاده کنید.  همچنین اگر با نوشیدن قهوه دچار تپش قلب می‌شوید یا مشکلات گوارشی دارید، باید در قهوه‌های عربیکا به دنبال نوشیدنی خود بگردید.

ویژگی های دانه عربیکا:

1. طعم و عطر عالی (مزه قهوه عربیکا بسیار عالی است)
2. ترشی به نسبت بیشتر
3. کافئین قهوه عربیکا نسبت به روبوستا کمتر است، میزان کافئین موجود در این دانه‌ها بین  0.8 الی 1.4 درصد است.
4. شاخص ترین بارزه طعمی این دانه اسیدیتی کمتر است .
5. دانه‌های عربیکا بیضی شکل‌تر است.
6. قند و چربی بیشتری نسبت به دانه های روبوستا دارد.
7. این دانه‌ها در برابر آفات مقاومت کمتری دارد.
8. قیمت گران‌تری دارد
9. ۷۵ درصد قهوه‌ی جهان عربیکا و ۲۵ درصد را روبوستا تشکیل می‌دهد.

ظاهر دانه عربیکا:

این دانه ها دارای ظاهری تقریبا صاف و تخت می‌باشند. خط وسط این دانه ها دارای کمی انحنا است که با کمی دقت می‌توان آن را از گونه روبوستا تشخیص داد. 

خاستگاه قهوه عربیکا:

منطقه کوهستانی یمن، اتیوپی (جنوب غربی) و سودان (جنوب شرقی) را می‌توان به‌عنوان خاستگاه و مناطق اصلی کشت قهوه‌ی عربیکا نام برد.

کشور های تولید کننده دانه عربیکا:

از مناطق تولید کننده این دانه می‌توان به کشورهایی چون برزیل، کنیا، کلمبیا، اتیوپی، گواتمالا، سوماترا پرو، کاستاریکا، هندوراس و .. اشاره کرد.

مزایا و معایب قهوه‌ی عربیکا

قهوه عربیکا دارای طعم بی نظیر و ترشی کمتر است، این قهوه در مقایسه با دانه‌های روبوستا کافئین کمتری دارد. همچنین به علت داشتن مقادیر زیاد آنتی اکسیدان دارای خاصیت ضد سرطان است.

این قهوه خواص ضد میکروبی دارد و از بروز آلزایمر، پارکینسون و بیماری‌های اختلال حافظه جلوگیری می‌کند. پتاسیم بالا از دیگر خواص این نوع قهوه است، به همین دلیل برای تقویت ناخن و استخوان‌ها بسیار مفید است.

از معایب قهوه‌ی عربیکا می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• قیمت گران‌تری نسبت به بقیه محصولات دارد.
• در برابر آفات آسیب پذیری بیشتری دارد.
• در مقایسه با دانه های روبوستا قند و چربی بیشتری دارد.

روبوستا(Robusta) :

دانه‌های قهوه‌ی روبوستا به دلیل سهولت بیشتر در پرورش، از دانه‌های عربیکا ارزان‌ قیمت‌تر هستند ؛ اما ارزانی آن به دلیل کیفیت ضعیف یا بد آن نیست. دانه‌ی قهوه‌ی روبوستا به این دلیل ارزان‌تر است که درختان آن در برابر آفات و آسیب‌ها و … مقاوم‌تر هستند و به طور کلی شرایط نگهداری آسان‌تری نسبت به دانه‌ی عربیکا دارد؛ به همین دلیل قیمت پایین‎تری از دانه‌ی عربیکا دارد. 

این دانه طعمی قوی و تلخ دارد و معمولا در قهوه‌های فوری یا نوشیدنی های اسپرسو استفاده می‌شود.

درختان روبوستا برای رشد به ارتفاع حدودی زیر ۱۰۰۰ متر نیازمندند. تنه‌هایی تنومند و قدرتمند، ویژگی‌هایی هستند که این درختان را قادر می‌سازد تا در شرایط سخت و نامناسب، همچنان استوار بمانند و آسیبی نبینند. درخت یا درختچه قهوه ی روبوستا تا ارتفاع ۱۰ متر نیز ممکن است رشد کنند.

دانه‌های روبوستا دارای فوم غلیظی اند که می‌توانند از این جهت، برای تهیه اسپرسو مناسب باشند. اما در کل عربیکا و روبوستا را طبق نیاز به نوشیدنی و سلیقه افراد ترکیب نیز می‌کنند.اگر به انرژی زیاد نیاز دارید، به بیداری ماندن نیازمندید، فعالیت‌های دقت برانگیزی را می‌خواهید انجام دهید، کافئین بالایی می‌خواهید و یا … یک فنجان قهوه روبوستا به شما توصیه می‌کنیم.

سایر ویژگی های دانه روبوستا:

• عطری تلخ و کم(این که می‌گوییم این گونه عطر کمی دارد، به این معنی نیست که عطر آن به شدت ضعیف باشد، منظور این است که در مقایسه با دانه عربیکا، عطر ضعیف تری دارد.)
• بارزه طعمی شاخص دانه روبوستا تلخی می‌باشد.
• میزان کافئین در دانه های روبوستا 1.7 تا 4 درصد است که این درصد کافئین تقریبا دو برابر میزان کافئین دانه‌ی عربیکا می‌باشد.
• قیمت کمتری دارد.
• چربی و قند آن کم‎تر است.
• تنه‌های تنومندتری دارد و بالطبع در برابر آفات مقاوم‌تر است.

در مورد ویژگی‌های ظاهر دانه‌های روبوستا می‌توان به موارد زیر اشاره نمود :

1. خط وسط دانه حدودا صاف است.
2. این دانه‌ها کمی گرد و دایره ای مانند هستند.
3. این دانه نسبت به دانه عربیکا کمی کوچکتر است.

کشور های تولید کننده دانه روبوستا:

از کشورهای تولید کننده دانه روبوستا می‌توان به ویتنام، برزیل، اندونزی و هند اشاره کرد. 

خواص قهوه روبوستا

قهوه روبوستا به دلیل داشتن مقادیر زیاد کافئین برای بهبود متابولیسم بدن مفید بوده و خاصیت چربی سوزی آن باعث لاغری و کاهش وزن می شود.

مقدار زیاد کافئین در قهوه روبوستا سبب تقویت عملکرد مغز شده و از ابتلا به آلزایمر و پارکینسون جلوگیری می کند.

مزایا و معایب قهوه روبوستا

از مزایای قهوه روبوستا می توان به کشت آسان آن، کم چرب بودن و کافئین بالاتر نسبت به عربیکا اشاره کرد.

داشتن طعم خسته کننده، تلخی بالا و کیفیت پایین  نیز از معایب قهوه روبوستا است به همین دلیل مورد توجه افراد کمتری می باشد.

لیبریکا(Liberica) :

دانه لیبریکا که نادرتر از هر دانه دیگری است،‌ به قوی بودن شهرت دارد. این نوع از قهوه که به صورت بومی در مناطق مرکزی و غربی آفریقا کشت می‌شود، طعمی برجسته و دودی را زیر زبان شما می‌آورد. از آن‌جایی که این دانه برای رشد به آب‌وهوای گرم و شرجی نیاز دارد، در ابعاد کلان تولید نمی‌شود.

قهوه لیبریکا (Liberica) از بین انواع مختلف شناخته‌شده‌ی دانه‌های قهوه، یکی از نادرترین و کم کشت‌ترین نوع قهوه است. 

لیبریکا به لطف نادر بودنش کاملاً ناشناخته می باشد.

لیبریکا در لیبریا، غرب آفریقا می‌روید. با این حال، امروزه بیشتر در آسیای جنوب شرقی – یعنی فیلیپین، اندونزی و مالزی – کشت و مصرف می شود.

ویژگی های لیبریکا : 

درختان لیبریکا تا پنج سال پس از کاشت شروع به بارور شدن گیلاس می‌کنند. ارتفاع برخی از درختان آن حتی به 17 متر هم می‌رسد که می‌تواند چیدن گیلاس را دشوار کند.

برگ‌ها و گیلاس‌های گیاه لیبریکا، به طور قابل توجهی بزرگ‌تر از گیاهان عربیکا و روبوستا هستند. پهنای برگ‌های لیبریکا تا 30 سانتی‌متر می‌رسد.

قهوه لیبریکا در کشورهای مسلمان طرفدار بیشتری دارد.

حدود 20 سال پیش، لیبریکا کمتر در بازار جهانی قهوه حضور داشت و عمدتاً در قهوه‌ی فوری با درصد مشخصی استفاده می‌شد.

امروزه لیبریکا در بازار آسیای جنوب شرقی جایگاه خوبی دارد. 

طعم این نوع از قهوه‎

زمان خشک شدن گیلاس لیبریکا طولانی تر از عربیکا و روبوستا است و این باعث می‌شود که طعم متفاوت تری نسبت به عربیکا و روبوستا داشته باشد. 

طعم‌هایی که در لیبریکا دریافت می‌شود، تقریباً همیشه به‌عنوان جک فروت یا بیشتر از میوه‌های هسته‌دار یا مرکبات یاد می‌شود.

لیبریکای فرآوری شده به صورت طبیعی طعمی مایل به نت‌های لطیف جک فروت دارد، در حالی که اگر برداشته شود و به صورت دستگاهی فرآوری شود، طعم‌ آن به مرکبات و یا حتی نت‌های طعم «سنتی» مانند شکلات تغییر میکند. 

فراتر از این، سایر طعم های قابل توجه لیبریکا شامل طعم ماندگار و شیرین است. لیبریکا اغلب به عنوان شیرین تر از عربیکا توصیف می شود. این امکان دارد به این دلیل باشد که دانه های لیبریکا متخلخل تر هستند. لیبریکا عطر و طعم قوی دارد، برخی نیز آن را با طعم تنباکو مقایسه می کنند، زیرا به دلیل طعم و مزه دودی که دارد شبیه گیاه تنباکو است. 

اکسلسا(Excelsa) :

دانه‌های قهوه اکسلسا عمدتا در آسیای جنوب شرقی پرورش می‌یابند. این گیاه در ارتفاعات به بهترین شکل پرورش پیدا می‌کند و ارتفاع خود آن به ۶ الی ۹ متر می‌رسد. اکسلسا طعمی ترش و میوه‌ای دارد و معمولا با دانه‌های دیگر ترکیب می‌شود تا طعمی غنی‌تر به دست آید.

نژاد قهوه‌ی اکسِلسا در مناطقی مانند کلمبیا، مالزی، فیلیپین، و نواحی مرزی بین لائوس و ویتنام یافت می‌شود. این نژاد از قهوه در ارتفاعات بین ۴۰۰ تا ۱۵۰۰ متری رشد می‌کند و در برابر شرایط آب و هوایی خشک و گرم مقاوم است.

در مقایسه با نژاد قهوه‌ی عربیکا، نژاد قهوه‌ی اکسلسا بومی مناطقی است که شرایط زیستی متفاوتی را داراست. این نژاد از قهوه دارای دانه‌هایی بزرگتر و شکل‌های متفاوتی است که به دلیل این که در شرایط طبیعی خود رشد می‌کند، عطر و طعم متفاوتی را نسبت به نژاد عربیکا دارد.

این نژاد قهوه‌، یکی از نژادهای خاص و محدود در مجموعه‌ی گسترده‌ی نژادهای قهوه است و با مزه و عطری که از نژاد‌ های دیگر قهوه متفاوت است، به عنوان یک گزینه خوب برای علاقه‌مندان به قهوه در سراسر جهان شناخته شده است.

خصوصیات قهوه اکسلسا

این نژاد از قهوه دارای برگ‌های بزرگتری نسبت به نژاد قهوه‌ی عربیکا است. همچنین، دانه‌های این نژاد از قهوه‌، دارای شکل برجسته هستند. این دانه‌ها دارای مزه‌ای شیرین و ملایم هستند که شامل نت‌های شکلات و میوه‌های خشک می‌شود.

نکته قابل توجه دیگر در مورد نژاد قهوه اکسلسا، مقاومت زیاد آن در برابر بیماری‌های قهوه، مانند صدمات برگی و پژمردگی است. این ویژگی باعث شده است که این نژاد از قهوه برای ارتقای نژادهای دیگر قهوه نیز استفاده شود.

از لحاظ تولیدی، باید گفت که قهوه اکسلسا به دلیل رشد در شرایط طبیعی، به صورت وحشی در مناطقی مانند جنگل‌های مالزی و فیلیپین یافت می‌شود. اما در سال‌های اخیر، تلاش‌هایی برای کشت این نژاد در مزارع قهوه در مناطقی مانند اندونزی و تایلند انجام شده است.

در کل، نژاد قهوه اکسلسا یکی از نژادهای مهم و خاص قهوه است که به دلیل شرایط زیستی خاصی که در آن رشد می‌کند، دارای مزه و عطری منحصر به فرد است. این نژاد از قهوه در صنعت قهوه جهانی به عنوان یک نوع خاص و با ارزش شناخته شده است و علاقه‌مندان به قهوه در سراسر جهان از طعم و مزه‌ی آن لذت می‌برند.

به دلیل محدودیت‌‌های تولیدی و خصوصیات خاص نژاد قهوه اکسِلسا، این نوع قهوه به طور معمول گران‌تر از نژادهای دیگر قهوه است. قهوه‌ی اکسلسا به دلیل کمیابی و خصوصیاتی که در آن وجود دارد، به عنوان یکی از قهوه‌های باارزش و باکیفیت در بازار قهوه جهانی شناخته شده است.

به طور کلی، قهوه‌ی اکسلسا به دلیل خصوصیات متمایز و کیفیت بالای آن، به عنوان یکی از قهوه‌های گران قیمت و باارزش در بازار قهوه جهانی شناخته شده است.

طعم قهوه اکسلسا

قهوه‌های اکسلسا با توجه به خصوصیات منحصر به فرد آن‌ها، دارای طعم و مزه‌ای خاص و متمایز هستند. در ادامه به بررسی و توضیح این طعم‌ها و ویژگی‌های قهوه اکسلسا می‌پردازیم:

1. مزه شیرین و ملایم: قهوه‌ی اکسلسا دارای مزه‌ی شیرین و ملایمی است که در مقایسه با دیگر نژادهای قهوه، کم‌تر تلخی و اسیدیته دارد.
2. عطر مطبوع: قهوه‌ی اکسلسا دارای عطر مطبوعی است که شامل نت‌هایی از میوه‌های خشک، شکلات و گل‌های آسیایی می‌شود. این عطر به دلیل استفاده از روش‌های خاص در فرآوری و نگهداری قهوه، حفظ می‌شود.
3. طعم شکلاتی: قهوه‌ی اکسلسا دارای طعم شکلاتی و تلخی خفیفی است که در کنار مزه شیرین و ملایم، مزه‌ای متفاوت و جذاب را برای علاقه‌مندان به قهوه ایجاد می‌کند.
4. ترکیبی از نت‌های مختلف: قهوه‌ی اکسلسا دارای ترکیبی از نت‌های مختلف مانند میوه‌های خشک، شکلات، گل‌های آسیایی و… است که در کنار هم، یک طعم و مزه خاص و کامل را به ارمغان می‌آورد.
5. پوشش بدنه‌ی کامل: قهوه‌ی اکسلسا دارای پوشش بدنه‌ی کاملی است که شامل حجم مناسب، طعم و مزه متعادل و عطر مطبوع می‌شود. این ویژگی باعث شده است که قهوه‌ی اکسلسا در قهوه‌های اسپرسو و قهوه‌های تلخی مانند اسپرسو ریسترتو و اسپرسو فلات وایت مورد استفاده قرار بگیرد.

در کل، قهوه‌ی نژاد اکسلسا با توجه به خصوصیات و ویژگی‌های منحصر به فرد آن، دارای طعم و مزه‌ای خاص و متمایز است که در کنار کیفیت بالای آن، عامل جذابیت و استفاده‌ی گسترده‌ی آن در صنعت قهوه جهانی است.

از لحاظ کافئینی و عطری قهوه‌ی اکسلسا با قهوه‌های عربیکا و روبوستا چه تفاوتی را دارد؟

از لحاظ کافئینی، قهوه‌ی اکسلسا معمولاً دارای مقدار کافئین کمتری نسبت به قهوه‌ی عربیکا و قهوه‌ی روبوستا است. این به دلیل خصوصیات ژنتیکی و رشد در ارتفاعات بالا در کلمبیا – جایی که بیشترین تولید قهوه اکسلسا صورت می‌گیرد – است. با این حال، میزان کافئین در قهوه‌های اکسلسا وابسته به شرایط تولید، فرآوری و روش آماده‌سازی آن است.

از نظر عطری، اکسلسا دارای عطر مطبوع، شیرین و ملایمی است که بیشتر در مقایسه با روبوستا که بوی تند و تلخی دارد، مشابه قهوه عربیکا است اما با توجه به شرایط رشد متفاوت، ممکن است نتایج متفاوتی در عطر و طعم داشته باشد. علاوه بر این، روش فرآوری قهوه نیز بر مزه و عطر آن تأثیر دارد.

در کل، اکسلسا از نظر کافئینی کمتر و از نظر عطری شیرین و ملایم تر از روبوستا است و در مقایسه با قهوه عربیکا، ویژگی های مشابهی را دارد اما برخی تفاوت های طعم و عطری ممکن است وجود داشته باشد که به شرایط تولید و فرآوری آن بستگی دارد.

تفاوت ظاهری دانه قهوه اکسلسا با قهوه های عربیکا و روبوستا در چیست؟

دانه‌های اکسلسا، روبوستا و عربیکا از لحاظ ظاهری و شکل، با یکدیگر تفاوت‌هایی دارند. به طور کلی، شکل، اندازه، رنگ و نقش روی دانه‌های قهوه به عواملی مانند نوع نژاد قهوه، شرایط آب و هوایی و خاک، فرآوری و روش خشک کردن دانه‌ها بستگی دارد.

دانه‌های قهوه اکسلسا معمولاً کوچک‌تر و گرد شکل‌تر از دانه‌های روبوستا و عربیکا هستند و رنگ آن‌ها از قهوه روبوستا تیره‌تر و از قهوه عربیکا روشن‌تر است. همچنین، برخلاف دانه‌های روبوستا که دارای نقش‌های تیره و برجسته هستند، دانه قهوه اکسلسا دارای نقش‌های کم‌تر هستند. همچنین، دانه‌ی قهوه اکسلسا ممکن است دارای شکل برجسته‌تر و چین و چروک بیشتری نسبت به دانه‌های روبوستا و عربیکا باشند.

در کل، تفاوت‌های ظاهری بین دانه‌های  اکسلسا، روبوستا و عربیکا به عواملی مانند نوع نژاد قهوه، شرایط تولید و فرآوری دانه‌ها بستگی دارد.

خواص قهوه اکسلسا

قهوه‌ی اکسلسا به عنوان یکی از محصولات مهم کشاورزی کلمبیا، خصوصیات مختلفی دارد.

از جمله خواص محتوایی آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• آنتی‌اکسیدان‌ها: قهوه‌ی اکسلسا حاوی مقدار بالایی آنتی‌اکسیدان‌ها است. آنتی‌اکسیدان‌ها موجود در قهوه از بروز بیماری‌های مرتبط با پیری و بیماری‌های قلبی عروقی جلوگیری می‌کنند.
• اسید کلروژنیک: قهوه‌ی اکسلسا حاوی اسید کلروژنیک است که یک آنتی‌اکسیدان قوی است. این ماده می‌تواند در کنترل قند خون و پیشگیری از بروز بیماری دیابت موثر باشد.
• ویتامین‌ها و مواد معدنی: قهوه‌ی اکسلسا حاوی ویتامین‌های گروه B و مواد معدنی مانند پتاسیم، منیزیم و فسفر است.
• کاهش خطر بیماری‌های مرتبط با قلب: مصرف قهوه اکسلسا می‌تواند خطر بروز بیماری‌های قلبی عروقی را کاهش دهد. به‌طور خاص، تحقیقات نشان می‌دهد که مصرف قهوه‌ی اکسلسا می‌تواند باعث کاهش کلسترول بد (LDL) و افزایش کلسترول خوب (HDL) در بدن شود.
• افزایش سطح انرژی: قهوه‌ی اکسلسا شامل کافئین است که می‌تواند سطح انرژی و تمرکز را در بدن افزایش دهد. همچنین، مصرف قهوه اکسلسا می‌تواند بهبود حافظه و کارایی شناختی را نیز به همراه داشته باشد.

در کل، قهوه‌ی اکسلسا به دلیل حاوی مواد مغذی مفید و خواص محتوایی مختلف خود، به عنوان یکی از نوعی قهوه عالی شناخته شده‌است.

دوره های تخصصی مدرسه قهوه و خانه باریستا ایران

>> مشاهده همه مطالب و مقالات مهم درباره قهوه : كليك كنيد

»»» دوره های آموزشی مدرسه قهوه ایران